Kto może dokonać przeglądu placu zabaw?

Place zabaw i inne obiekty małej architektury wymagają systematycznych przeglądów wynikających z przepisów prawa i norm. Pisaliśmy już o tym jakie są rodzaje kontroli placów zabaw oraz kto może je wykonywać. Wciąż jednak otrzymujemy zapytania o to, jakie kompetencje należy posiadać, aby móc wykonywać przeglądy tychże obiektów. Pojawia się również coraz więcej informacji w tym temacie wprowadzających w błąd administratorów i zarządców, dlatego postanowiliśmy poświęcić temu zagadnieniu niniejszy artykuł.

Gdzie należy szukać informacji na temat kompetencji?

Niestety nie ma jednego spójnego dokumentu prawnego czy normatywnego opisującego kompleksowo jakie kwalifikacje powinna mieć osoba mogąca wykonywać poszczególne przeglądy placów zabaw. Wymagania znajdują się w poniższych dokumentach:

Norma ISO/IEC 17020 - Ocena zgodności - Wymagania dotyczące działania różnych rodzajów jednostek przeprowadzających inspekcję,
Norma PN-EN 1176-7 - Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 7: Wytyczne dotyczące montażu, kontroli, konserwacji i eksploatacji,
Raport techniczny CEN/TR 17207 - Playground and recreational areas - Framework for the competence of playground inspectors,
Ustawa Prawo Budowlane (Dz.U. 1994 Nr 89 poz. 414, z późn. zm.).

W tym artykule przedstawiamy szczegółowe wymagania kompetencyjne zebrane z ww. dokumentów. Osoby chcące dowiedzieć się więcej o samych kontrolach zapraszamy do lektury naszego artykułu Rodzaje kontroli placów zabaw.

Przepisy prawa i normy a kompetencje inspektorów

Prawo budowlane o kompetencjach inspektorów

Ustawa Prawo Budowlane opisuje jedynie kompetencje do wykonywania kontroli 5-letnich, wymagając, aby osoba wykonująca te kontrole posiadała uprawnienia budowlane. Nie uwzględnia ono znajomości norm dotyczących placów zabaw, ani żadnej innej wiedzy w zakresie tych obiektów, co jest mocno alarmujące!

W razie wystąpienia wypadku na placu, gdy wymagana jest ekspertyza powypadkowa, lub podczas przeprowadzania kontroli przez państwowe organy kontrolne (np. NIK, Inspekcja Handlowa), w pierwszej kolejności weryfikuje się zgodność urządzeń z wymaganiami norm odniesienia. Jeżeli place nie podlegały przeglądom przez osoby mające wiedzę w zakresie norm, to jaką mamy gwarancję, że kontrole z ramienia organów państwa przejdą pomyślnie?

Inspektor wykonujący przeglądy musi wykazać się znajomością norm. Warto pamiętać o tym ustalając specyfikacje warunków zamówienia do przetargów (SWZ). Na właściciela obiektu może zostać nałożona kara grzywny lub nawet kara pozbawienia wolności, jeżeli obiekt nie zapewnia wymagań związanych z bezpieczeństwem, bądź stanowi poważne zagrożenie dla użytkowników.

Polskie prawo a normy i pojęcie bezpieczeństwa

Prawo budowlane nie wprowadza innych wymagań, np. co do znajomości norm placowo-zabawowych, a co z innymi przepisami prawnymi? Generalnie place zabaw nie doczekały się swoich odrębnych przepisów prawnych, jak np. zabawki. W tej sytuacji kierujemy się przepisami Ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów (z.U.2021.0.222 t.j. - Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r.):

Domniemywa się, że produkt spełniający wymagania wynikające z norm krajowych państw członkowskich Unii Europejskiej, […], jest produktem bezpiecznym w zakresie wymagań objętych tymi normami.

Zgodnie z ustawą – produkt bezpieczny, to produkt zgodny z normami dedykowanymi dla tego wyrobu. Wniosek jest więc taki, że znajomość norm jest kluczowa podczas oceny, czy wyposażenie placu zabaw jest bezpieczne.

Mamy całą grupę polskich norm PN-EN 1176, dotyczących placów zabaw oraz dodatkowo normę PN-EN 1177 przeznaczoną do badania nawierzchni tychże obiektów. Oznacza to, że place zabaw, zgodnie z polskim prawem, muszą spełniać wymagania tych norm. Są to:

PN-EN 1176-1 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 1: Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań
PN-EN 1176-2 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 2: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań huśtawek
PN-EN 1176-3 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 3: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań zjeżdżalni
PN-EN 1176-4 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 4: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań kolejek linowych
PN-EN 1176-5 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 5: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań karuzel
PN-EN 1176-6 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 6: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań urządzeń kołyszących
PN-EN 1176-7 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 7: Wytyczne dotyczące montażu, kontroli, konserwacji i eksploatacji
PN-EN 1176-11 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie - Część 11: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań dotyczące sieci przestrzenne
PN-EN 1177 Nawierzchnie placów zabaw amortyzujące upadki. Wyznaczanie krytycznej wysokości upadku

Norma PN-EN 1176-7 o kompetencjach

Norma placowo-zabawowa PN-EN 1176-7 jest również „oszczędna” w kwestii opisu kompetencji osób przeprowadzających przeglądy placów zabaw, ale jednak wprowadza pewne ogólne wymagania. W normie najpierw wymienione są (i opisane) poszczególne kontrole, tj.:

kontrola pomontażowa,
rutynowa kontrola wzrokowa,
kontrola funkcjonalna oraz
coroczna kontrola główna,

a następnie pojawia się zapis, mówiący o tym, że wyposażenie powinno być kontrolowane przez osoby kompetentne. W nawiasie norma przywołuje raport techniczny CEN/TR 17207 oraz krajowe przepisy/normy dotyczące uzyskiwania poziomu kompetencji.

W normie PN-EN 1176-7 mamy jednak jeszcze jeden istotny zapis na temat osoby wykonującej coroczne kontrole główne, a także kontrole pomontażowe – powinny być przeprowadzone przez osobę niezależną, kompetentną, która nie była bezpośrednio zaangażowana w montaż i nie jest odpowiedzialna za ewentualne prace naprawcze lub wydatki. Po tym norma ponownie przywołuje raport techniczny CEN/TR 17207.

Raport techniczny CEN/TR 17207

CEN/TR 17207 jest obszernym dokumentem informacyjnym opisującym wymagania kompetencyjne dla inspektorów placów zabaw i terenów rekreacyjnych. W zależności od rodzaju kontroli osoba ją przeprowadzająca powinna dysponować innym poziomem wiedzy:

oględziny codzienne (rutynowa kontrola wzrokowa) – poziom 1,
kontrola funkcjonalna – poziom 2,
kontrola coroczna, kontrola pomontażowa i ekspertyza powypadkowa – poziom 3.

Raport ten nie podaje konkretnych wymagań kwalifikacyjnych na potwierdzenie danego poziomu wiedzy, np. rodzaju wykształcenia, czy doświadczenia zawodowego, a jedynie wiedzę, którą należy się wykazać.

Najważniejsze kompetencje, którymi powinien wykazać się inspektor wykonujący kontrole pomontażowe i coroczne główne, wynikające z raportu:

powinien znać szczegółowo wymagania norm odniesienia,
powinien potrafić posługiwać się wyposażeniem pomiarowo-badawczym wyszczególnionym w normach (należy mieć na uwadze również sprzęt do badania nawierzchni),
zna przepisy prawa mające zastosowanie oraz wie jak powinny być stosowane, w celu utrzymania i funkcjonowania placu zabaw,
potrafi zidentyfikować ryzyka i je ocenić,
potrafi zidentyfikować poszczególne materiały, zna wady i zalety ich użycia oraz potrafi ocenić poziom zużycia materiałów (butwienie, korozja, itp.),
wiedza w zakresie procesu produkcji i obróbki urządzeń placowo-zabawowych,
powinien mieć wiedzę w zakresie różnych nawierzchni stosowanych na placach zabaw i ryzyk, jakie mogą się pojawić w zależności od rodzaju użytej nawierzchni,
rozumie potrzeby dziecka dotyczące zabawy oraz wie jak dzieci rozwijają poszczególne umiejętności,
posiada wiedzę w zakresie niebezpiecznych substancji, palności, fundamentów, obciążenia,
wiedza na temat możliwych wypadków, które mogą pojawić się na danym typie urządzenia.

Najważniejsze kompetencje, którymi powinna wykazać się osoba wykonująca kontrole funkcjonalne:

zna podstawowe informacje na temat powierzchni zderzenia, ochrony przed upadkiem oraz zakleszczeń,
potrafi zidentyfikować poszczególne materiały, zna ich słabości oraz potrafi ocenić poziom zużycia tych materiałów (butwienie, korozja, itp.),
zna podstawy wpływu zabawy na rozwój dziecka,
jest w stanie zidentyfikować niehigieniczne obiekty,
potrafi ocenić czy luźne elementy urządzeń mogą mieć wpływ na inne typy powierzchni i otoczenia,
potrafi zidentyfikować różne ryzyka w środowisku placu zabaw, które mogą stwarzać zagrożenia,
zna podstawowe przepisy prawa związane z urządzeniami i ich serwisowaniem oraz rozumie jaki wpływ mogą mieć te przepisy na urządzenia zabawowe.

Najważniejsze kompetencje, którymi powinna wykazać się osoba wykonująca kontrole codzienne (rutynowe kontrole wzrokowe):

posiada wiedzę o istnieniu norm,
potrafi rozpoznać powszechnie używane materiały i zna ich podstawowe właściwości,
rozumie, że dzieci nabywają różne umiejętności z wiekiem,
jest w stanie zidentyfikować niehigieniczne obiekty,
potrafi ocenić czy luźne elementy urządzeń mogą mieć wpływ na inne typy powierzchni i otoczenia,
zna podstawowe przepisy prawa związane z urządzeniami i ich serwisowaniem.

Inne istotne informacje, jakie możemy znaleźć w raporcie:

inspektor powinien być odpowiedzialny za utrzymanie i wzrocowanie sprzętu, który jest wymagany do przeprowadzenia badań zgodnie ze specyfikacjami podanymi w normie PN-EN 1176 (próbniki, wyposażenie do badania nawierzchni),
inspektor wykonujący inspekcje powinien być objęty ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej,
Akredytowane jednostki inspekcyjne muszą spełniać wymagania zawarte w normie ISO/IEC 17020.

Akredytowana jednostka inspekcyjna = kompetentni inspektorzy

Bardzo łatwo o pomyłkę, czy niedopatrzenie przy wyborze osoby/firmy mającej wykonać kontrolę. Taka pomyłka może jednak sporo kosztować właściciela placu zabaw. Aby mieć pewność, że kontrola została przeprowadzona przez osobę kompetentną, najlepiej zlecać przeglądy akredytowanej jednostce inspekcyjnej. Jednostki tego typu mają potwierdzone kompetencje przez państwową jednostkę akredytującą (w Polsce jest to Polskie Centrum Akredytacji).

Na obecny moment jedynym, mającym jakiekolwiek odniesienie w przepisach prawa, uznaniem kompetencji w obszarze kontroli placów zabaw i innych obiektów małej architektury jest akredytacja. Polskie Centrum Akredytacji działa na mocy Ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz.U.2022.1854 t.j.). Jednostki, które posiadają akredytację mają potwierdzone kompetencje w danym obszarze.

Więcej o akredytacji mogą Państwo przeczytać tutaj.

Obecnie na rynku jest wiele firm, które świadczą usługi kontroli obiektów małej architektury, w tym placów zabaw. Firmy te na różne sposoby reklamują swoje kompetencje, jednak warto się zastanowić, czy chcemy inwestować pieniądze w coś niepewnego, co często nie ma odzwierciedlenia w rzeczywistych kompetencjach. Akredytowana jednostka inspekcyjna jest pewnym wyborem.

Czy szkolenia dla inspektorów placów zabaw są obowiązkowe?

Szkolenia a przepisy prawa

Wiele osób o to pyta, więc odpowiadamy - w żadnych przepisach polskiego prawa nie ma informacji o tym, że szkolenie zakończone certyfikatem jest potwierdzeniem kompetencji do wykonywania kontroli placów zabaw. Certyfikaty te z reguły kosztują niemałe pieniądze, natomiast nie mają żadnej mocy prawnej.

Na rynku istnieją firmy przeprowadzające kursy czy szkolenia, a następnie wydające certyfikaty/ zaświadczenia i inne dokumenty, które mają potwierdzać kompetencje i upoważniać do przeprowadzania kontroli placów zabaw. Problem polega na tym, że aby móc posługiwać się certyfikatem należy go odnawiać co kilka lat lub nawet co roku… Przepisy prawa czy normy nie wymagają jednak takich procedur. Zamiast wydawać pieniądze na tego typu zaświadczenia lepiej od razu skorzystać z usług akredytowanej jednostki, która zapewni wszystkie potrzebne kompetencje, oraz wymagany wzorcowany sprzęt kontrolno-pomiarowy konieczny do wykonania kontroli.

Czy warto przeszkolić swojego inspektora?

Jak najbardziej. Warto przeszkolić administratora placu zabaw, aby mógł sam przeprowadzać rutynowe kontrole wzrokowe (tzw. kontrole codzienne) oraz przeglądy funkcjonalne. Wybierzmy jednak takie szkolenie, które przeprowadza firma mająca dużą wiedzę w tym zakresie i potwierdzone kompetencje. Dobrze też się zastanowić, czy potrzebujemy szkolenia, które należy okresowo odnawiać, by móc nadal posługiwać się zaświadczeniem/certyfikatem, czy wystarczy raz nabyta wiedza, którą odświeżamy sobie wedle własnego uznania.

Szkolenia prowadzone przez INT

My również od wielu lat prowadzimy szkolenia. Zaznajamiają one uczestników z podstawami wymagań norm z grupy PN-EN 1176, przepisami prawa i informacjami potrzebnymi do prowadzenia podstawowych kontroli codziennych i funkcjonalnych. Szkolenie może zawierać część praktyczną na placu zabaw. Jeśli zarządca planuje wyznaczyć osobę do wykonywania tychże kontroli to takie szkolenie w zupełności wystarczy. Szkolenia nie są obligatoryjne i nie trzeba ich okresowo powtarzać, a jedynie wedle uznania, np. jeśli normy placowo-zabawowe ulegną aktualizacji.

Szkolenia INT

Kto może zrobić przegląd placu zabaw?

Codzienne oraz funkcjonalne kontrole jak najbardziej warto wykonywać samemu po podstawowym przeszkoleniu. Kontrole pomontażowe, coroczne i 5-letnie lepiej zlecać akredytowanej jednostce inspekcyjnej, z czterech podstawowych powodów:

Do placów zabaw wydanych jest cała grupa norm, które systematycznie ulegają aktualizacji, a osoba wykonująca inspekcje powinna je gruntownie znać,
Aby wykonywać inspekcje należy mieć wyposażenie badawcze zgodne z normami i regularnie wzorocwane, aby spełniało wymagania tych norm (m.in. próbniki czy drogi sprzęt do badania nawierzchni bezpiecznej),
Akredytowana jednostka ma regularnie potwierdzane kompetencje, a inspektorzy są oceniani podczas audytów Polskiego Centrum Akredytacji,
Zachowane jest wymaganie normy PN-EN 1176-7 dotyczące bezstronności osoby wykonującej kontrolę, ponieważ jest ona przeprowadzona przez inspektora z niezależnej jednostki.

Certyfikacja

Inspekcje

Badania

Laboratorium badawcze